Ontploffingen en beschietingen
De recente rapporten van het IAEA-team aan het hoofdkwartier in Wenen onderstrepen nog eens de ernstige nucleaire veiligheids- en beveiligingsrisico’s waarmee de grootste kerncentrale van Europa tijdens het militaire conflict wordt geconfronteerd, op een moment dat de speculaties over op handen zijnde militaire offensieven en tegenoffensieven in de zuidelijke Oekraïense regio en elders in het land toenemen, aldus directeur-generaal Grossi. “Ik zag duidelijke aanwijzingen van militaire voorbereidingen in het gebied toen ik iets meer dan drie weken geleden de kerncentrale van Zaporizja bezocht. Sindsdien hebben onze deskundigen ter plaatse vaak melding gemaakt van het horen van ontploffingen, die soms duiden op intense beschietingen niet ver van de locatie. Ik maak me grote zorgen over de situatie in de centrale,” zei hij.
Nood stroomleiding
Directeur-generaal Grossi zei dat hij vanwege de hachelijke situatie ter plaatse moet blijven aandringen op bescherming van de centrale, zodat er geen aanval op de faciliteit plaatsvindt en de faciliteit niet wordt gebruikt om aanvallen te lanceren. Hij zet zijn inspanningen en onderhandelingen met Oekraïne en de Russische Federatie dan ook voort. De nucleaire veiligheids- en beveiligingsrisico’s worden nog vergroot doordat de ZNPP afhankelijk blijft van de enige nog functionerende elektriciteitsleiding van 750 kilovolt (kV) voor de externe elektriciteit die zij nodig heeft voor het koelen van de reactoren en andere essentiële functies op het gebied van nucleaire veiligheid en beveiliging. Vóór het conflict beschikte de centrale over vier van dergelijke externe stroomleidingen. Een noodstroomleiding van 330 kV die op 1 maart werd beschadigd aan de andere kant van de rivier de Dnipro dan de door Rusland gecontroleerde ZNPP, is nog steeds niet gerepareerd. Oekraïne heeft verklaard dat militaire acties verhinderen dat zijn deskundigen veilig toegang krijgen tot de locatie op het grondgebied dat zij controleren om de leiding te repareren.
Tekort personeel
De nabijgelegen Zaporizhzhya Thermal Power Plant (ZTPP) exploiteert de 330 kV open schakelplaats, via welke in het verleden back-up stroom werd geleverd aan de ZNPP. De Russische Federatie meldde vorige maand dat Rosatom bezig was met het verwijderen van beschadigde apparatuur van de open schakelplaats, met als doel drie 330 kV-lijnen te herstellen in het net in het momenteel door Rusland gecontroleerde gebied. Het IAEA-team zal de locatie bezoeken om de situatie te beoordelen. Het IAEA-team heeft ook gemeld dat de huidige situatie in de ZNPP aanzienlijke gevolgen heeft voor de onderhoudscapaciteit van de centrale. Het management van de centrale heeft de IAEA-deskundigen meegedeeld dat de omvang van het onderhoud dat in 2022 tijdens onderbrekingen aan alle eenheden is uitgevoerd, is verminderd ten opzichte van de geplande omvang als gevolg van minder onderhoudspersoneel, de afwezigheid van externe aannemers die een aanzienlijk deel van het werk uitvoeren, en een gebrek aan reserveonderdelen die nodig zijn voor het onderhoud, waaronder kritieke onderdelen. De ZNPP heeft momenteel slechts ongeveer een kwart van haar reguliere onderhoudspersoneel beschikbaar. Er wordt nieuw personeel aangenomen, maar het zal enige tijd duren voordat zij volledig zijn opgeleid. Volgens de centrale is onlangs een aanzienlijke lijst van benodigde reserveonderdelen ingediend bij Rosatom, het Russische staatskernbedrijf.
Onderhoud en inspectie
Als gevolg van de aanzienlijke personeelsinkrimping beschikt de ZNPP momenteel niet over een systematisch schema voor onderhoud en inspectie tijdens bedrijf. Voordat een van de reactoreenheden opnieuw wordt opgestart, overweegt de locatie advies in te winnen bij een engineering-organisatie binnen Rosatom die de status van de installatie zal beoordelen en aanbevelingen zal doen voor alle structuren, systemen en onderdelen die belangrijk zijn voor de veiligheid met betrekking tot het onderhoud of de eventuele vervanging ervan voordat de installatie in bedrijf wordt genomen. Volgens de site kunnen deze onderhouds-/vervangingswerkzaamheden worden uitgevoerd met behulp van de diensten van een gecentraliseerd bedrijf van Rosenergoatom dat dit soort onderhoudstaken kan uitvoeren. “Hieruit blijkt opnieuw dat de huidige situatie op de locatie nog steeds schadelijke gevolgen heeft voor de zeven onmisbare pijlers voor het waarborgen van nucleaire veiligheid en beveiliging, in dit geval de pijlers twee en vijf betreffende veiligheids- en beveiligingssystemen en apparatuur en de logistieke bevoorradingsketen”, aldus de directeur-generaal.
Gestegen waterpeil
Het IAEA-team heeft ook uitgebreide schade vastgesteld aan ramen in de turbinehal van eenheid 4 op een locatie die niet lijkt te zijn veroorzaakt door de eerder gemelde landmijnexplosies. Het IAEA-team streeft ernaar de oorzaak van de schade op te helderen. Een positievere noot is dat het waterpeil in het Kakhovska Reservoir – dat water levert voor de koeling van de ZNPP-reactor – de afgelopen twee maanden geleidelijk is gestegen en nu weer het normale peil heeft bereikt, namelijk 16,2 meter op 21 april. Als gevolg van het warmere weer is de exploitant begonnen reactor 6 koud te sluiten, wat naar verwachting tegen het weekend zal worden bereikt, zodat alleen reactor 5 warm zal worden gesloten om warm water en stoom voor de locatie te produceren. De twee reactoren waren tijdens de winter in warme toestand om stoom en verwarming te leveren aan de ZNPP en aan de nabijgelegen stad Enerhodar, waar veel personeelsleden van de centrale wonen.