Radioactieve bronnen, zoals op de foto, worden gebruikt in verschillende toepassingen in de geneeskunde, landbouw, industrie, onderzoek en onderwijs. Ze variëren in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters. Bekijk hier meer voorbeelden van radioactieve bronnen. (Foto: IAEA)
Medische, industriële, landbouw-, onderzoeks- en onderwijsdoeleinden
Tot de jaren 1950 waren alleen radionucliden van natuurlijke oorsprong beschikbaar voor gebruik, zoals radium-226. Dit is een isotoop van radium dat wordt gebruikt om sommige soorten kanker te behandelen. Tegenwoordig worden radionucliden die kunstmatig zijn geproduceerd in nucleaire faciliteiten en versnellers, zoals cesium-137, colbalt-60 en iridium-192, op grote schaal gebruikt. Over de hele wereld worden deze radioactieve bronnen gebruikt voor medische, industriële, landbouw-, onderzoeks- en onderwijsdoeleinden.
Enkele voorbeelden van de toepassing van radioactieve bronnen zijn het doden van bacteriën in voedsel, het steriliseren van medische benodigdheden en apparatuur, het behandelen van kanker en andere ziekten, het in kaart brengen van ondergrondse waterbronnen, het testen van de integriteit van mechanische constructies en het meten van de bodemdichtheid voor bouwprojecten. Lees hier meer over het gebruik van ioniserende straling voor ongediertebestrijding en sterilisatie.
Soorten radioactieve bronnen
Radioactieve bronnen omvatten een reeks verschillende radionucliden en hoeveelheden radioactief materiaal. Afgesloten bron: Een radioactieve bron waarin het radioactieve materiaal (a) permanent is ingekapseld in een capsule of (b) nauw gebonden is en een vaste vorm heeft. Het radioactieve materiaal is ingesloten of gebonden in een capsule die sterk genoeg is om lekken te voorkomen, terwijl de emissie van ioniserende straling onder gecontroleerd gebruik mogelijk is. Afgesloten bronnen hebben meestal hoge concentraties radioactief materiaal in een klein volume – variërend in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters. Teletherapiemachines voor de behandeling van kanker en laboratoriumapparatuur, zoals gaschromatografen, vloeistofscintillatietellers en analytische balansen, kunnen ingekapselde bronnen bevatten.
Niet-afgesloten bron: Een radioactieve bron waarin het radioactieve materiaal niet (a) permanent is ingekapseld in een capsule of (b) nauw gebonden is en een vaste vorm heeft. Dit soort bronnen, die de vorm kunnen hebben van een poeder, vloeistof of gas, wordt gebruikt in biologisch onderzoek en geneeskunde. Bij radiotherapie voor de behandeling van kanker worden niet-afgedichte bronnen in zeer kleine hoeveelheden in het lichaam geïnjecteerd of ingenomen om specifieke locaties, organen of weefsels te bestralen. In de industrie worden niet-verzegelde bronnen gebruikt voor lekdetectie als radioactieve tracer.
Afgedankte bron: Een radioactieve bron die niet langer wordt gebruikt, en niet bedoeld is om te worden gebruikt, voor de handeling waarvoor een vergunning was verleend.
Weesbron: Een radioactieve bron waarop geen officiële controle wordt uitgeoefend, hetzij omdat er nooit officiële controle op is uitgeoefend om verschillende historische en economische redenen, hetzij omdat de bron is achtergelaten, verloren, zoekgeraakt, gestolen of op een andere manier is overgedragen zonder de juiste vergunning. Deze bronnen hebben in het verleden geleid tot ongelukken door blootstelling aan straling.
Hoe herken ik een radioactieve bron?
De meeste radioactieve bronnen worden gebruikt en zitten in een groter apparaat, beschermd door een zware afscherming. Het zwarte, magenta of gele klaverbladsymbool of de woorden “straling” of “radioactief” worden overal ter wereld gebruikt om apparaten of houders met radioactieve bronnen te labelen.
Het symbool van ioniserende straling geeft de aanwezigheid van ioniserende straling en radioactieve bronnen aan. (Foto’s: IAEA)
Wat is de rol van de IAEA?
Bijna alle landen ter wereld gebruiken radioactieve bronnen. De straling die ze uitzenden kan voor veel nuttige doeleinden worden gebruikt, in de geneeskunde, de industrie en de landbouw. Maar als de bronnen niet goed worden gecontroleerd, vormen ze een bedreiging voor de menselijke gezondheid en het milieu. De IAEA helpt landen bij het ontwikkelen van effectieve, veilige en beveiligde controlesystemen voor hun radioactieve bronnen – van de wieg tot het graf.
Het volledige artikel is te vinden op de website van de IAEA.