iStockphoto – Dmitry Larichev
Toezicht is essentieel voor stabiele stroomvoorziening
“Naarmate de oorlog in Oekraïne voortduurde, nam ook onze steun toe om de veiligheid en beveiliging van de Oekraïense nucleaire faciliteiten te helpen handhaven. Onze hulp is gegroeid en aangepast. We nemen bijvoorbeeld een meer proactieve houding aan bij het toezicht op de elektrische onderstations die essentieel zijn voor een stabiele elektriciteitsvoorziening van de Oekraïense kerncentrales, wat cruciaal is voor het handhaven van de nucleaire veiligheid,” zei Grossi maandag 16 september in de openingsverklaring van de Algemene Conferentie, die werd bijgewoond door hoge functionarissen van de 178 lidstaten van de IAEA.Twee jaar nadat de IAEA haar aanwezigheid vestigde in de Zaporizhzhya Nuclear Power Plant (ZNPP), blijft de nucleaire veiligheids- en beveiligingssituatie op de locatie precair, vertelde hij de afgevaardigden, en voegde eraan toe: “Regelmatige explosies, aanvallen van drones, geweervuur en herhaalde onderbrekingen van de externe stroomtoevoer, naast andere uitdagingen, verhogen het risico op een nucleair ongeval.” Bij de ZNPP deze week, bleef het IAEA-team explosies horen op verschillende afstanden, waaronder een aantal dicht bij de site, maar er werd geen schade aan de centrale gemeld.
Los daarvan werd het team door de ZNPP geïnformeerd dat twee elektriciteitsleidingen die de nabijgelegen stad Enerhodar bevoorraden, dinsdag beschadigd waren door niet nader genoemde militaire activiteiten. Hierdoor werden dieselgeneratoren gebruikt om het pompstation voor leidingwater – ook voor de ZNPP – en andere “vitale” faciliteiten in de stad te bedienen. De lijnen werden later in de week weer aangesloten en de gebeurtenis had geen invloed op de nucleaire veiligheid en beveiliging van de ZNPP, die stroom bleef ontvangen van de laatste overgebleven 750 (kilovolt) kV en 330 kV hoogspanningslijnen. Op dinsdag observeerde het IAEA-team een noodoefening die werd uitgevoerd door de ZNPP. Het gesimuleerde oefenscenario omvatte een ongeval met koelvloeistofverlies in reactor 1, veroorzaakt door een fictieve grote aardbeving, gevolgd door het wegvallen van alle stroom van buitenaf en het uitvallen van alle drie de nooddieselgeneratoren van de reactor. Een secundair aspect van het oefenscenario simuleerde een brand in het opleidingscentrum van de ZNPP en verwondingen van twee personeelsleden, waardoor het opleidingscentrum moest worden geëvacueerd en de brandweer en ambulance moesten ingrijpen. Het IAEA-team, dat de oefening observeerde vanuit het tijdelijke noodcentrum en het opleidingscentrum, rapporteerde dat de ZNPP een gepaste reactie van het deelnemende personeel en betrouwbaarheid van de apparatuur vaststelde. De ZNPP stelde ook vast dat er mogelijkheden waren voor verbetering, onder andere in de communicatie tussen de deelnemers aan de oefening met betrekking tot de gegevens van de centrale over het ongeval en de rapportage van het toezicht op de besmetting van het personeel. Het IAEA-personeel ging door met het uitvoeren van wandelingen over de locatie, waaronder naar het pompstation van reactor 5, waar ze de operationele status van de pompen bespraken in het licht van de daling van het waterpeil van het koelbekken van de ZNPP, dat 2,2 meter is gedaald sinds de vernietiging van de Kakhovka-dam medio 2023. In de huidige status van stillegging van de ZNPP blijft het koelwater dat wordt geleverd door 11 putten die na de vernietiging van de dam zijn gegraven, voldoende voor nucleaire veiligheid en beveiliging. De aanwezige IAEA-teams in de kerncentrales van Khmelnytskyy, Rivne en Zuid-Oekraïne en de locatie Chornobyl meldden dat de nucleaire veiligheid en beveiliging wordt gehandhaafd ondanks de gevolgen van het aanhoudende conflict, waaronder luchtalarm op verschillende dagen in de afgelopen week.
Het IAEA-team bij de kerncentrale in Zuid-Oekraïne meldde dat er de afgelopen week op drie verschillende nachten verschillende drones op afstanden tussen 1,5 en 6 km van de centrale vlogen. Er werd geen schade aan de centrale of slachtoffers gemeld. Het IAEA-team moest in twee van deze nachten schuilen, waaronder woensdag laat toen er drones en geweervuur werden gehoord. De IAEA-teams in Khmelnytskyy en in de kerncentrales in Zuid-Oekraïne hebben beide de noodhulpposten ter plaatse bezocht en zijn geïnformeerd over hun huidige operationele paraatheid en behoeften.
De Oekraïense overheidsinspectie voor nucleaire regelgeving deelde de IAEA mee dat de subkritische neutronenbroninstallatie in het Kharkiv Institute of Physics and Technology (KIPT) op 14 september 2024 werd beschoten, maar geen schade opliep. Deze nucleaire onderzoeksfaciliteit in het noordoosten van Oekraïne was in het eerste jaar van het conflict al zwaar beschadigd, maar zonder aanwijzingen van het vrijkomen van straling of onttrekking van aangegeven nucleair materiaal. De IAEA is doorgegaan met de uitvoering van haar uitgebreide hulpprogramma om Oekraïne te helpen de nucleaire veiligheid en beveiliging op peil te houden. Met een totaal van 66 leveringen sinds het begin van het gewapende conflict, is tot nu toe voor meer dan 11 miljoen euro aan apparatuur geleverd aan verschillende organisaties in Oekraïne. In de afgelopen weken ontving de locatie in Chornobyl 550 bedden om de leefomstandigheden van het personeel te verbeteren, de derde levering in het kader van het IAEA-programma voor medische bijstand. Het Oekraïense ministerie van Energie ontving verschillende zendingen apparatuur en benodigdheden om de energiesector te helpen een betrouwbare stroomvoorziening voor de Oekraïense kerncentrales te garanderen. De Rivne NPP en de Oekraïense uraanwinnings- en -verwerkingsfabriek VostGok ontvingen apparatuur om de nucleaire veiligheid van hun faciliteiten te verbeteren. Deze leveringen werden gefinancierd met bijdragen uit Canada, Frankrijk, Japan, Nieuw-Zeeland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast heeft de IAEA een reeks trainingssessies gecoördineerd voor psychologen die werkzaam zijn bij Oekraïense kerncentrales, waarbij gebruik wordt gemaakt van lokale expertise om ervoor te zorgen dat er op nationaal niveau duurzame geestelijke gezondheidszorg wordt opgezet voor het personeel van kerncentrales. De trainingssessies zijn vorige maand begonnen als onderdeel van het medische programma van de IAEA en worden ondersteund met fondsen uit Japan.