Maar hoe worden de veiligheid en beveiliging van ingekapselde radioactieve bronnen doeltreffend beheerd, terwijl zij worden in- of uitgevoerd? De richtlijnen van de IAEA over de in- en uitvoer van radioactieve bronnen helpen landen bij de totstandbrenging van een wereldwijd geharmoniseerde controleregeling, met inbegrip van de handhaving van regelgevend toezicht tijdens het gehele in- en uitvoerproces tussen landen. Het is een aanvullend document bij de gedragscode van de IAEA voor de veiligheid en beveiliging van radioactieve bronnen en is door 130 landen onderschreven. “Het politieke engagement voor de gedragscode voor de veiligheid en beveiliging van radioactieve bronnen en de aanvullende richtlijnen is een sterke aanwijzing voor de cultuur van stralingsveiligheid en nucleaire beveiliging”, aldus Lydie Evrard, adjunct-directeur-generaal van de IAEA en hoofd van de afdeling Nucleaire veiligheid en beveiliging. “De effectieve en uitgebreide tenuitvoerlegging van deze instrumenten door de internationale gemeenschap is van cruciaal belang om de veiligheid en beveiliging van radioactieve bronnen te waarborgen.”
Gedragscode
De Guidance on the Import and Export of Radioactive Sources werd voor het eerst gepubliceerd in 2005, na de goedkeuring van de gedragscode in 2003. De huidige versie, die in 2012 werd herzien, is specifiek van toepassing op radioactieve bronnen van categorie 1 en 2, zoals Co-60 of Cs-137, die een hoge radioactiviteit bevatten en voornamelijk worden gebruikt in medische en industriële toepassingen. Het is van cruciaal belang dat de veilige in- en uitvoer van deze categorieën bronnen wordt gewaarborgd, aangezien zij vele voordelen bieden bij de behandeling van kanker en de diagnose van hart- en vaatziekten. Tegelijkertijd vormt hun hoge radioactiviteit een bedreiging in geval van accidentele blootstelling aan straling of in geval van criminele of opzettelijke ongeoorloofde handelingen. Het belang van de gedragscode en de aanvullende richtsnoeren werd uitgebreid erkend tijdens de internationale conferentie van de IAEA over de veiligheid en beveiliging van radioactieve bronnen: Accomplishments and Future Endeavours vorig jaar, waarbij de verdere uitvoering van de bepalingen ervan tot de belangrijkste aanbevelingen behoorde. Bovendien zijn vorige maand in Wenen voor het eerst sinds de publicatie van de richtsnoeren 103 door 76 landen aangewezen “contactpunten” ter vergemakkelijking van de in- en uitvoer van radioactieve bronnen bijeengekomen om hun ervaringen, uitdagingen en lessen uit de uitvoering ervan te bespreken. Contactpunten zijn mensen die optreden als facilitator bij de in- en uitvoer van radioactieve bronnen overeenkomstig de richtlijnen.
Foto: D. Calma/IAEA
“Enkele van de uitdagingen met betrekking tot de interactie tussen Contactpunten werden besproken in plenaire sessies, rondetafelgesprekken en casusanalyses, wat resulteerde in een reeks goede praktijken en aanbevelingen voor landen en het IAEA-secretariaat”, aldus Houda Idihia, voorzitter van de bijeenkomst en Marokko’s Contactpunt sinds 2018. Tot de aanbevelingen behoorden het waarborgen dat de Contactpunten toegang hebben tot nationale catalogi van radioactieve bronnen; het gebruik van standaardformulieren voor het aanvragen van toestemming voor overbrenging en voor kennisgeving voorafgaand aan de overbrenging, en ook het in kennis stellen van het uitvoerende land bij de voltooiing van de invoer van de bron. Om landen te helpen bij het ontwikkelen van een gemeenschappelijk begrip van de rol van de contactpunten en om de uitvoering van de richtlijnen te verbeteren, heeft de IAEA connectiviteitsoefeningen opgezet om de tijdige reactie van de contactpunten te testen en heeft zij regelmatige bijeenkomsten gefaciliteerd om de netwerkvorming te verbeteren. De uitvoering van de gedragscode en de aanvullende richtlijnen wordt ook besproken tijdens de internationale conferentie over doeltreffende regelgevingssystemen op het gebied van kernenergie en straling: Preparing for the Future in a Rapidly Changing Environment, die deze week plaatsvindt in Abu Dhabi.
foto ©IAEA